پایگاه خبری تحلیلی ساری فردا ساری فردا وبسایت خبری تحلیلی شهرستان ساری
نوشته های مشابه
به گزارش ساری فردا و به نقل از خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی بلاغ؛ فوک خزری، این گوهر بومی و منحصر به‌فرد دریای خزر، تنها بازمانده از نسل دریای بزرگ تتیس است؛ پستانداری که سال‌ها نماد حیات و زندگی در بزرگ‌ترین دریاچه جهان بود. اما امروز، این مخلوق بی‌همتا، به دلیل بی‌توجهی انسان‌ها و فشارهای بی‌شمار زیست‌محیطی، در مسیری تلخ به سوی انقراض قدم برداشته است. دانه دانه و آهسته، تعداد این موجودات دوست‌داشتنی کم و کمتر می‌شود و این دردانه دریایی در مقابل چشمان ما پژمرده می‌گردد.
صید بی‌رویه، نابودی زیستگاه‌های طبیعی، گرم شدن زمین و برداشت بی‌رویه منابع، همه دست به دست هم داده‌اند تا این گونه کمیاب که تنها پستاندار دریای خزر است، به خطری جدی برای بقاء خود دچار شود. فوک‌ها نه تنها بخشی حیاتی از اکوسیستم دریای خزر هستند، بلکه با فعالیت‌های زیستی خود، چرخه‌های طبیعی این پهنه آبی را حفظ می‌کنند؛ حتی مدفوع آن‌ها به عنوان منبع غذایی برای سایر موجودات دریایی به شمار می‌آید.
فوک خزری: میراثی در آستانه نابودی
این روزها، با وجود تلاش‌های دیرهنگام برای حفاظت از این گونه ارزشمند، همچنان صید غیرقانونی و برخورد ناشی از ناآگاهی ماهی‌گیران، زیست این مخلوق نازنین را تهدید می‌کند. افزون بر آن، ذوب یخ‌های طبیعی شمال دریای خزر به دلیل تغییرات اقلیمی، زیستگاه اصلی فوک‌ها را به نابودی کشانده و بیش از پیش زمینه انقراض این گونه را فراهم آورده است.
فوک خزری تنها یک گونه نیست؛ او نمادی از هویت طبیعی دریای خزر است، سرمایه‌ای ملی و میراثی برای نسل‌های آینده که در برابر فراموشی و نابودی باید محافظت شود.
هشدار درباره روند رو به رشد مرگ‌ومیر فوک خزری در دریای خزر
محمدرضا کنعانی در گفتگو با خبرنگار ما، با ابراز نگرانی نسبت به روند افزایش تلفات فوک خزری در سواحل استان مازندران از ابتدای سال جاری تاکنون، بر ضرورت انجام اقدامات مؤثر برای حفاظت از این گونه در معرض انقراض تأکید کرد.
وی با بیان اینکه فوک خزری تنها پستاندار بومی دریای خزر و یکی از گونه‌های شاخص تنوع زیستی این منطقه است، افزود: این گونه به دلیل کاهش شدید جمعیت، تخریب زیستگاه، آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی و تهدیدات طبیعی، در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان گونه‌ای در معرض انقراض ثبت شده است.
سرپرست اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران به اهمیت سواحل جنوبی دریای خزر، به ویژه نوار ساحلی مازندران، به عنوان زیستگاه‌های موقتی و مسیرهای مهاجرت فصلی فوک خزری اشاره کرد و گفت: داده‌های میدانی از سال ۱۴۰۱ نشان‌دهنده روند نگران‌کننده‌ای در میزان تلفات این گونه است که بیشتر در بازه زمانی فروردین تا آبان رخ می‌دهد.
کنعانی دلایل احتمالی این تلفات را آلودگی‌های نفتی و صنعتی، کاهش منابع غذایی، بیماری‌های ویروسی از جمله دیستمپر، گرفتار شدن در تورهای صیادی، برخورد با شناورها و تأثیرات تغییرات اقلیمی عنوان کرد و افزود: بخش قابل توجهی از تلفات دور از ساحل رخ داده و لاشه‌ها پس از چند روز توسط امواج به سواحل رانده می‌شوند، به گونه‌ای که در بسیاری موارد، به دلیل پیشرفت فساد، امکان کالبدگشایی علمی و تعیین دقیق علت مرگ فراهم نیست.
سرپرست اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران همچنین از آغاز اجرای برنامه ملی حفاظت از فوک خزری در استان خبر داد و گفت: این برنامه با همکاری دانشگاه تربیت مدرس نور، مرکز امداد و نجات فوک خزری و حمایت سازمان حفاظت محیط زیست تدوین و عملیاتی شده و دبیرخانه دائمی آن در دانشگاه تربیت مدرس نور مستقر شده است.
تلاش‌های حفاظتی و راه‌اندازی مراکز حمایت
در همین رابطه، سیدمحسن کاظمی‌تبار رئیس اداره محیط‌زیست دریایی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست مازندران، با اشاره به اهمیت حفاظت از این گونه نادر، از راه‌اندازی سه مرکز حمایت از فوک خزری در شهرستان‌های تنکابن، بابلسر و میانکاله خبر داد.
به گفته وی، این مراکز که با هدف نجات و حمایت از فوک‌ها راه‌اندازی می‌شوند، علاوه بر انجام پایش‌های دریایی و ساحلی، به ارتقاء سطح آگاهی‌های آموزشی و فرهنگی جامعه محلی نیز می‌پردازند و تجهیزات این مراکز آماده شده و به‌زودی رسماً افتتاح خواهند شد.
رئیس اداره محیط‌زیست دریایی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست مازندران، خاطرنشان کرد: دبیرخانه برنامه اقدام ملی حفاظت از فوک‌ها در دانشکده تربیت مدرس نور تشکیل شده است تا هماهنگی‌های لازم در سطح ملی و منطقه‌ای انجام شود.
وضعیت بحرانی مرگ و میر فوک خزری
روح‌الله اسماعیلی بتازگی اعلام کرده است: طی سال جاری در استان مازندران ۴۶ قلاده فوک خزری مرده کشف شده است که این آمار نگرانی‌ها را درباره سلامت و بقای این گونه نادر افزایش داده است. کشف لاشه‌های تازه فوک‌ها در سواحل فرح‌آباد ساری، هرچند با توجه به فساد پیشرفته امکان کالبدگشایی و تعیین دقیق علت مرگ وجود ندارد، گواهی از استمرار تهدیدات جدی است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران، بر تداوم پایش‌های مستمر سواحل با همکاری نهادهای مرتبط تاکید کرده و از مردم و صیادان درخواست نموده که هرگونه مشاهده فوک یا لاشه آن را به سامانه ۱۵۴۰ گزارش دهند.
زنجیره غذایی و تهدیدهای زیست‌محیطی
کامران نصیر احمدی کارشناس محیط‌زیست دریایی در گفتگو با خبرنگار بلاغ در بررسی چرخه غذایی فوک خزری، بیان کرد: این پستاندار دریایی در رأس هرم غذایی دریای خزر قرار دارد و پیش‌تر خرچنگ دریایی غذای اصلی آن بود، اما با انقراض خرچنگ‌ها، ماهی کلیکا جایگزین منبع غذایی فوک‌ها شده است. این ماهی نیز به‌شدت در معرض تهدید قرار دارد؛ از یک سو صید غیرمجاز و بی‌رویه و از سوی دیگر حضور گونه‌های مهاجم دریایی مانند نمیوپسیس، که ذخایر کلیکا را کاهش داده‌اند، موجب کاهش غذای طبیعی فوک‌ها شده است. کاهش منابع غذایی مستقیماً بر جمعیت فوک‌ها تأثیر منفی گذاشته است، چرا که این پستانداران وابسته به کلنی‌های ماهی کلیکا برای تأمین غذا بوده‌اند و کاهش این منبع، کاهش جمعیت فوک را به دنبال داشته است.
سایر تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیم
وی به دیگر تهدیدات همچون آلودگی نفتی، ورود آلاینده‌های صنعتی، کشاورزی و شهری، صید بی‌رویه در کشورهای حاشیه خزر، و انتقال بیماری‌های ویروسی از سگ‌های حاشیه دریا به فوک‌ها اشاره کرد و افزود: این تهدیدها، جمعیت این گونه را بیش از پیش در معرض خطر قرار داده‌اند. ویروس جدیدی که به‌واسطه تماس منتقل شده، باعث مرگ گسترده‌ای از فوک‌ها شده است.
چالش‌های زیستگاه و نیاز به حفاظت بیشتر
از نظر زیستگاه، فوک‌ها نیازمند سواحل امن و آرام برای استراحت، زایمان و نگهداری از توله‌ها هستند. با وجود ۴۷۰ کیلومتر طول ساحل دریای خزر در استان مازندران و استان‌های همجوار، کمتر از ۳ درصد این سواحل از امنیت کافی برای این موجودات برخوردار است. ساحل ۶۸ کیلومتری میانکاله از معدود مناطق امن است، اما حتی در اینجا نیز خطر گیر افتادن فوک‌ها در تورهای ماهی‌گیری یکی از چالش‌های مهم حفاظت به شمار می‌آید.
فوک خزری به‌عنوان تنها پستاندار بومی دریای خزر، نیازمند توجه فوری، برنامه‌ریزی جامع و همکاری بین‌المللی است. حفاظت از این گونه تنها به معنی حفظ یک جانور نیست بلکه حفظ تعادل اکوسیستم دریای خزر، حمایت از تنوع زیستی و حفظ میراث طبیعی کشورهای حاشیه‌ای است. ایجاد و تجهیز مراکز حمایت، افزایش آموزش و فرهنگ‌سازی در میان جوامع محلی و صیادان، مبارزه جدی با صید غیرمجاز و کنترل آلاینده‌ها، و مدیریت جامع منابع آب و غذایی، از جمله ضروری‌ترین گام‌ها برای جلوگیری از انقراض این گونه بی‌همتا است. همچنین توسعه پایش‌های مستمر دریایی و ساحلی و مشارکت همه‌جانبه نهادهای مرتبط و مردم محلی، کلید موفقیت در حفظ فوک خزری خواهد بود.
نجات فوک خزری نیازمند اراده ملی و فراملی است
فوک خزری، تنها پستاندار بومی و نماد حیات در دریای خزر، این پهنه آبی عظیم و منحصر به‌فرد، در آستانه انقراض قرار گرفته است. این گونه ارزشمند دریایی که زمانی جمعیتی بالغ بر یک میلیون قطعه داشت، امروز به کمتر از صد هزار قلاده کاهش یافته است.
فوک خزری، این مونس آرام دریای خزر، نه تنها بخشی از میراث طبیعی و هویت زیست‌محیطی منطقه است، بلکه گویای توازن شکننده اکوسیستم آبی این پهنه وسیع می‌باشد. حفاظت از این گونه ارزشمند، فراتر از یک وظیفه محیط‌زیستی، یک تعهد انسانی و اخلاقی است که همه ما باید در برابر نسل‌های آینده به دوش بکشیم؛ نابودی فوک خزری به معنای از دست دادن یک حلقه کلیدی در زنجیره حیات دریای خزر و فروپاشی تعادل ظریف این اکوسیستم خواهد بود.
حال که این گوهر زیستی در آستانه خطر و انقراض است، زمان آن رسیده که نه تنها با اقدامات کارشناسی و علمی، بلکه با همدلی و اراده‌ای ملی و فراملی، دست در دست هم دهیم تا این میراث طبیعی را از چنگال نابودی نجات دهیم. هر حرکت کوچک، هر تلاشی برای حفاظت و آموزش، گامی است در مسیر حفظ زندگی و امید برای دریای خزر و موجودات دوست‌داشتنی‌اش.
بیایید به پاس احترام به این مخلوق بی‌صدا و نگهبان دریایمان، همت کنیم و آینده‌ای روشن‌تر را برای فوک خزری رقم زنیم؛ چرا که حفظ طبیعت، حفظ زندگی است.
گزارش: مجتبی قربانی
انتهای خبر/
